Als verzamelaar van modeltreinen wil je natuurlijk dat je kostbare collectie in perfecte staat blijft. De manier waarop je je modeltreinen bewaart is daarbij essentieel. Het voorkomt schade, roest en slijtage aan je modellen.
In dit artikel vind je praktische tips voor het veilig bewaren en organiseren van je modeltreinen. We bespreken alles wat je moet weten: van de opbergdozen en kasten tot het ideale klimaat in je hobbyruimte.
Ook vertellen we je welke materialen je wel en niet moet gebruiken, hoe je je modeltreinen schoon houdt, en welke fouten je beter kunt vermijden.
Modeltreinen bewaren: dozen, kasten en lades
Met veel modeltreinen ontstaat al snel de vraag: waar laat ik dit allemaal? Veel modelspoorders bewaren hun modeltreinen in ladekasten met meerdere laden. Een voorbeeld is het metalen IKEA HELMER-ladeblok (uitleg op Railplaza): dit kastje (op wieltjes) heeft laden met precies de juiste hoogte voor locs en wagons.
In elk laatje kun je schuimplaten of karton op maat leggen, zodat modellen niet schuiven of beschadigen. Ook zijn er modulaire gereedschapskoffers die je naar wens kunt indelen met losse bakjes en foam-inzetstukken.
Alternatief voor het ladeblok zijn de MALM kasten van IKEA.
Andere opslagmethoden zijn onder meer:
- Originele dozen/verpakking: Bewaar treinen bij voorkeur in hun eigen verpakking. Deze dozen zijn op maat gemaakt voor het model en bieden optimale bescherming tegen stoten en stof. Een originele verpakking verhoogt bovendien de latere verkoopwaarde. Voeg in de doos een paar silicagelzakjes toe om vocht te binden, en bewaar de dozen droog en uit de zon.
- Sterke kartonnen dozen met deksel: kartonnen dozen (ookwel bankers boxes genoemd) worden vaak gebruikt. Zulke dozen houden het modelgoed op zijn plaats en beschermen tegen stof. Ander voorbeeld zijn BCW dozen (oorspronkelijk voor kaarten). Deze zijn perfect ruimte voor H0- en N-schaal treinen, met genoeg speling voor extra beschermingsmateriaal. Bewaar elke trein bij voorkeur apart in zijn eigen vakje of doos (één trein per doos) om botsen te voorkomen.
- Plastic bakken: Doorzichtige, afsluitbare kunststof bakken zijn handig om vocht buiten te houden en het overzicht te behouden. Gebruik ze vooral in kelders of garages waar het vochtig kan worden (maar probeer liever vochtige ruimtes te vermijden). Zorg dat de bak droog is en dat je in zo'n bak modellen óp schuim of tussen karton bewaart. Let op: plastic zakken kunnen condens vastzetten, dus laat ze niet luchtdicht om het model zitten.
- Vitrinekasten of open rekken: Voor wie modellen ook als decoratie wil tonen, zijn glazen vitrinekasten een optie. Een vitrine beschermt vooral waardevolle modellen tegen stof terwijl ze zichtbaar blijven. Grote rekken of open planken worden minder aangeraden, omdat stof en licht sneller bij de modellen kunnen komen.
Klimaatbeheersing: temperatuur en vochtigheid
Je modeltreinen zijn gemaakt van plastic en / of metaal. Deze materialen kunnen beschadigen als ze in een ruimte staan waar de temperatuur en vochtigheid te veel wisselen. Let daarom op het volgende:
- Temperatuur: Houd de opslagtemperatuur gematigd en zo constant mogelijk. Idealiter blijft het tussen ca. 13°C en 22°C. Te hoge temperatuur kan plastic laten vervormen, terwijl sterk wisselende warmte/kou spanning op materialen geeft.
- Relatieve luchtvochtigheid: Streef naar een relatieve vochtigheid rond 40-60%. Bij een te hoge luchtvochtigheid kan metaal (wieltjes, asjes) gaan roesten en mogelijk schimmel op zachte onderdelen, terwijl te lage luchtvochtigheid uitdrogen van verf en lak kan versnellen.
- Stabiele condities: Voorkom grote schommelingen in temperatuur en vocht. Opslag op zolder of in de garage (zonder klimaatregeling) kan gevaarlijk zijn: in de zomer kan het er té heet en vochtig worden, in de winter té koud en droog. Dit leidt tot materiaalspanningen: plastic wordt bros, verf kan barsten en metaal roest. Bewaar je treinen bij voorkeur in een ruimte met verwarming of airco, of gebruik een luchtontvochtiger in vochtige ruimtes.
- Meet en regel: Plaats een hygrometer om relatieve vochtigheid en temperatuur in de gaten te houden. Gebruik zonodig een automatische ontvochtiger of verwarming om de waarden stabiel te houden.
Zuurvrije materialen voor optimale bescherming
Kies voor het beschermen en ondersteunen van je modeltreinen alleen materialen die je treinen niet kunnen beschadigen:
- Zuurvrij papier: Wikkel modeltreinen in zuurvrij vloeipapier in plaats van kranten of gewoon papier. Traditionele kranteninkt kan afgeven en vlekken veroorzaken. Producten als Canson Museumpapier of barrièrepapier zijn daarvoor geschikt.
- Zuurvrij schuim(plastazote): Gebruik zuurvrij polyethyleenschuim (bijv. plastazote) als demping. Specialistische producten zoals Museum Art Foam (MAF) zijn hiervoor ontwikkeld. Dergelijke schuimplaten kunnen op maat gesneden worden om modellen te ondersteunen, zowel in dozen als in lades. Ze dempen schokken en zijn stabiel op lange termijn.
- Hersluitbare plastic zakjes: plastic zakjes (van polyethyleen) kunnen kortdurende bescherming bieden, maar gebruik ze met voorzichtigheid. Hersluitbare zakjes kunnen condensatie van vocht vasthouden (waardoor roest kan ontstaan) en bevat soms weekmakers die op lange termijn plastic kunnen aantasten. Als je zakjes gebruikt, zorg dan voor extra silicagel erbij en bewaar metalen onderdelen niet volledig ingesloten.
- Dozen: Kies voor opbergdozen van stevig, karton. Controleer op scherpe randen, nietjes of metalen hoeken: plak deze af met tape of bekleed met schuim om krassen te voorkomen.
- Andere zaken: Vermijd nieuwe houtsoorten met sterke geur (zoals ceder of dennenhout), omdat deze zuren en oliën afgeven die modellen kunnen aantasten. Plak alleen met tape op de doos zelf, niet op het model.
Langdurige opslag versus regelmatig gebruik
De manier waarop je je modeltreinen bewaart, hangt sterk af van hoe vaak je ze gebruikt. Er is een groot verschil tussen modellen die je regelmatig op je baan zet en treinen die je voor langere tijd opbergt.
- Langdurige opslag: Bij opslag over langere periodes (bijvoorbeeld tijdens een jaarlange pauze) kun je modellen inpakken in hun doos of stevige kist, gewikkeld in zuurvrije tissue. Voeg daarbij silicagelzakjes toe om vocht te absorberen. Zet elke trein apart weg (één per doos) en vul de ruimte rondom op met schuim of karton zodat het model niet kan bewegen. Houd dozen gesloten en uit direct zonlicht.
- Frequent gebruik: Voor treinen die je regelmatig verwisselt tussen opslag en baan, is een flexibeler systeem handig. Bewaar ze dan bijvoorbeeld in een kast of lade met schuimvulling. Je kunt dichte schuimplaten snijden zodat je er rijtuigen of locs in rechtop of liggend kunt plaatsen. Dit voorkomt telkens opnieuw inpakken. Label de onderkant of achterkant zodat je snel weet welk model waar hoort. Bescherm de bodem van de lade met een laag schuim of textiel zodat er geen stoten ontstaan bij in- en uitstappen.
Waardevolle en kwetsbare modellen
Zeldzame, waardevolle of kwetsbare modeltreinen verdienen bijzondere aandacht en bescherming:
- Vitrine of beschermkap: Voor zeer waardevolle modeltreinen is een glazen vitrine ideaal. Zo'n kast beschermt tegen stof en stoten terwijl je de modellen kunt blijven zien.
- Zachte verpakking: Wikkel kwetsbare onderdelen individueel in zuurvrij papier of schuim. Zorg dat deze delen niet tegen harde materialen staan. Bij zeer oude of fragiele modellen kun je ook lossen onderdelen apart leggen in opbergdoosjes met vulling.
- Geen elastiek of tape: Bind kwetsbare modellen nooit vast met touwtjes of elastieken - deze verouderen en kunnen zich vasthechten aan het model. Gebruik in plaats daarvan op maat gesneden inzetstukken in de doos.
- Voorzichtig hanteren: Draag bij het hanteren van kostbare modellen eventueel katoenen handschoenen om huidvet en krassen te voorkomen. Zet treinen altijd voorzichtig neer.
Modeltreinen stofvrij houden en schoonmaken
Stof is een van de grootste vijanden van je modeltreinverzameling. Het kan zich ophopen op kleine details, in mechanische onderdelen kruipen en de uitstraling van je modellen aantasten. Met de juiste aanpak houd je je verzameling in topconditie:
- Bescherming tegen stof: Bewaar modellen in gesloten dozen, laden of vitrine. Zo komt stof er niet op terecht. Zorg dat de ruimte zelf ook stofvrij is: stofzuig en veeg regelmatig de planken of vloeren waar je dozen staan.
- Periodiek reinigen: Zelfs als ze zijn opgeborgen, kan er wat stof op modellen belanden. Maak locomotieven en rijtuigen daarom met enige regelmaat voorzichtig stofvrij. Gebruik een zachte kwast of stofdoek. Voor vuil op wielen of metalen delen kun je een doek licht vochtig maken met isopropylalcohol of wasbenzine; wees wel voorzichtig in de buurt van verf, opschriften en antislipbandjes. Haal bij het schoonmaken eerst alle losse stof weg, en reinig dan pas de gevoelige onderdelen.
- Opslaan bij niet-gebruik: We raden je aan om modeltreinen die je langere tijd niet gebruikt op te bergen in afgesloten dozen of vitrines. Zo blijven ze stofvrij en beschermd. Dit heeft als voordeel dat je ze minder vaak hoeft schoon te maken en de verf en details langer in perfecte staat blijven.
Veelgemaakte fouten en hoe ze te vermijden
Bij het bewaren en organiseren van modeltreinen maken verzamelaars vaak enkele veelvoorkomende fouten. Door je bewust te zijn van deze valkuilen, kun je ze gemakkelijk vermijden en je modeltreinen in optimale staat houden.
- Opslag op extreme plekken: Zet nooit je modeltreinen langdurig in een hete zolder of ongecontroleerde schuur. Hoge temperatuur (denk aan de zomer) en vochtigheid versnellen het verouderingsproces: plastic wordt bros of kan smelten, en lak/opschriften verkleuren. Bewaar ze liever op kamertemperatuur.
- Onjuist verpakkingsmateriaal: Gebruik geen oude kranten of oude lappen om treinen in te wikkelen. De inkt en resten wasmiddel kunnen permanent vlekken of chemisch reageren met de verf. Ook kun je beter geen bubbelplastic strak om een model wikkelen - de noppen kunnen afdrukken achterlaten. Gebruik in plaats daarvan zuurvrije tissue of speciaal schuim.
- Onduidelijke labeling: Plak etiketten buitenop dozen en noteer de inhoud duidelijk. Zonder label of inventaris raken verzamelaars snel het overzicht kwijt. Eveneens is het niet slim om in één doos veel verschillende items te dumpen zonder indeling. Houd treinen, wagons en accessoires bij elkaar in hun eigen vakken of dozen. Ook slim: maak eenvoudig een database voor modeltreinen met Yard Tower.
- Onbeschermde scherpe randen: Laat metalen randjes, nietjes of schroefjes in dozen niet bloot aan het model. Deze kunnen krassen veroorzaken. Bescherm scherpe randen met schuim of karton. Als je model direct op karton staat, leg dan een laag schuim of vilt ertussen om harde drukpunten te vermijden.
- Vochtige plastic zakken: Het overmatig inpakken in plastic zakken kan leiden tot problemen. Als een model luchtdicht ingesloten zit met een klein beetje vocht, krijg je gemakkelijk condensvorming en dus roestvorming. Gebruik plastic zakken alleen kortdurend (bijv. voor transport) en zorg altijd voor ventilatie en / of een vochtvreter.
- Gebruik van elastiekjes/tape: Bind modellen nooit vast met elastiek of ijzerdraad. Rubber veroudert en kan vastplakken of zelfs beschadigingen achterlaten. Tape op het model zelf kan lijmresten nalaten. Gebruik bij voorkeur schuim of karton op maat om modellen op hun plek te houden.
- Zonlicht en UV: Bewaar dozen niet in direct zonlicht. Zonlicht veroorzaakt kleurvervaging van boxen en modellen. Een donkere kast is beter dan een zonovergoten plank. Als je modeltreinen uit de doos zijn, probeer ze dan uit het zonlicht te houden.
Met bovenstaande tips voorkom je de meest voorkomende valkuilen bij het bergen van modeltreinen. Goede opslag is investeren in de toekomst: je modellen blijven langer mooi en je voorkomt teleurstellingen zoals roest, barsten in verf of ontbrekende onderdelen.